Franz von Winckler

Uratował Katowice, z małej wioski przeistoczyły się w cudowne miasto. Skromny robotnik, który przebył karierę od zera do milionera. Potrafił pogodzić umiejętne gospodarowanie z działalnością charytatywną. Franz von Winckler, albo jak kto woli, Franciszek von Winckler, jest jedną z postaci z historii Górnego Śląska.

Jego pełne imię brzmiało Franz Xavier Winckler. Przyszedł na świat 4 sierpnia 1803 roku w Tarnowie koło Ząbkowic Śląskich, jako syn Marie Dittrich i Johannesa Wincklera. Pierwsze imię otrzymał po dziadku ze strony ojca Franzu. Wraz z rodzeństwem wychowywany był w skromnych warunkach.

W późniejszym czasie ojciec chłopca został zarządcą dóbr hrabiego Schlabrendorfa auf Stolz. Praca ta zapewniła rodzinie dostatek i można było teraz wykształcić Franza.

Jako sześciolatek wysłany został do wujka w Wasseldorf. Jakiś czas po powrocie do domu zamieszkał w domu dr Harazina, gdzie pobierał prywatną naukę. Następnie wysłany został do gimnazjum w Kłodzku. Później przeniósł się do seminarium jezuickiego. W 1818 roku przeniósł się ponownie, tym razem do gimnazjum w Nysie.

Pewnego dnia udał się do Urzędu Górniczego w Brzegu. Miał nadzieję, iż dostanie tam pracę w kopalniach w Wałbrzychu. Jednakże los chciał inaczej, toteż skierowany został do Tarnowskich Gór.

Franciszek nie miał innego wyjścia, więc chcąc czy nie chcąc, pojechał do Tarnowskich Gór. Tam zatrudniono go w Königliche Friedrichs-Bleierzgrube. Pracował tam tylko przez rok. Przeniósł się do Königin Luise Grube. Postanowił uzupełnić wykształcenie i poszedł do szkoły górniczej w Tarnowskich Górach. Poznał tam Friedricha Wilhelma Grundmanna. Młodzieńcy zostali przyjaciółmi. Powiadano, iż posiadali tylko jedną wspólną parę dobrych butów, dlatego gdy jeden wychodził na spacer, drugi zostawał w domu.

Młody chłopak został pomocnikiem mistrza zmianowego w Königin Luise Grube. Potem pracował w Königshütte na tym samym stanowisku. W 1820 roku otrzymał stanowisko rachmistrza w Johannazinkhütte i Charlottegrube na Załężu. Poznał tajniki produkcji cynku, stając się fachowcem w owej dziedzinie. Mając 23 lata został mistrzem zmianowych na kilku kopalniach galmanu i rachmistrzem w Mariens-Wunschzinkhütte w Łagiewnikach. Ożenił się z pochodzącą z Königshütte Alwiną Albertyną Kalide, siostrą rzeźbiarza Teodora. Para miała dwie córki, Marię i Waleskę. Niestety, szczęście małżonków nie trwało długo. W 1829 roku, w trzy miesiące i jeden dzień po narodzinach młodszej z dziewczynek, Alwina zmarła wskutek epidemii. Zmarła także i pierwsza z córek pary. Winckler pozostał sam na świecie z niemowlęciem.

W 1831 roku zmarł jego szef, Franz Aresin. Wdowie po przedsiębiorcy, Marii von Domes, poradzono poślubić Wincklera. Pomimo iż nie byli w sobie zakochani, rok później stanęli na ślubnym kobiercu.

Franz ocalił majątek żony. Zakupił Palowice, Jaśkowice, Woszczyce i Mysłowice. I tu jedno z najważniejszych wydarzeń w historii Górnego Śląska - w 1839 roku zakupił małą, niepozorną, powstałą na totalnym bagnie wioskę. Wioskę o wdzięcznej nazwie Katowice.

W 1840 roku został właścicielem Petronellagrube (później włączonej do słynnej Charlottegrube, czyli Kopalni ''Rydułtowy''). Gdyby wszystko zliczyć, posiadał 14 kopalń galmanu, 60 kopalń węgla kamiennego (w niektórych był tylko udziałowcem), 7 hut cynku, 6 wysokich pieców, dwie fryszerki i walcownie.

W tym samym, 1840 roku Winckler w uznaniu swych zasług, szczególnie dla rozwoju przemysłu górnośląskiego, otrzymał od króla Fryderyka Wilhelma IV nobilitację. W ten oto sposób zwykły górnik stał się szlachcicem! Został także odznaczony różnego rodzaju odznaczeniami.

Pracownicy Wincklera mocno się do niego przywiązywali i bardzo kochali za dobroć, jaką im okazywał. Miły, życzliwy i szczery wobec każdego człowieka. Dobrze znał ciężką pracę swych robotników i usiłował im ulżyć. Wspierał budownictwo jednorodzinne dla robotników, przydzielał im materiał budowlany i udzielał zaliczek na budowę. Zbudował nawet kompleks wypoczynkowy dla robotników i nakazał zbudowanie dla nich szpitala. Podczas Wiosny Ludów, robotnicy stanęli w jego obronie. Trwała wówczas straszliwa zaraza, zaś Franz pomagał mieszkańcom Miechowic. Przyszły ksiądz Norbert Bończyk, otrzymał od niego lekarstwa i jedzenie dla swego chorego ojca, jemu zaś udało się wyzdrowieć. Nawiasem mówiąc, Winckler uratował mu życie!

W 1849 roku bohater niniejszego artykułu został posłem do Reichstagu. Zgłosił tam projekt skrócenia pracy robotników z 12 do 8 godzin. Niestety, projekt przegłosowano, no i klapa!

W ostatnich latach życia, Winckler chorował. Kilkukrotnie bywał na kuracji w Karlovych Warach. Leczył go pochodzący z Wrocławia lekarz Meliesbach. Jako że nasz bohater nie potrafił w pełni wyzdrowieć, mieszkańcy wsi zaczęli snuć podejrzenia, iż ów Meliesbach go truje!

Starał się o wystawienie pomnika Redenowi, co nie udało się za jego życia.

Pewnego dnia jedna z mieszkanek Miechowic przepowiedziała mu, iż z jednej ze swych podróży nie powróci żywy. Świadkiem zdarzenia był Norbert Bończyk...

Winckler zmarł na zawał serca 6 sierpnia 1851 roku, wracając z kuracji “u wód” w Bad Gastein, podczas zwiedzania groty koło Lublany w obecnej Słowenii. Miał 48 lat. Spoczął w Miechowicach. Mieszkańcy Górnego Śląska długo pamiętali o nim i o jego dobroci. Bończyk znał go osobiście, ten obiecał mu wsparcie finansowe, co nie doszło do skutku z powodu jego śmierci. Jego przyjaciel Grundmann wystarał się o wystawienie mu pomnika. Obelisk wystawiony został w Katowicach, a zniszczono go w 1945 roku. Tak samo, jak pałac w Miechowicach.