Kościół Farny w Opolu - opis z 1889 roku

 Władysław Kornel Zieliński,  Szląsk (pruski) słowem i ołówkiem: na podstawie najnowszych źródeł przedstawiony, 1889

 

Tutejszy kościół farny, prawdopodobnie w roku 1290 w stylu gotyckim zbudowany, późniejszemi przeróbkami i dostawkami jaknajokropniej został zeszpecony. Pomieniony kościół, będący pod wezwaniem św. Krzyża, sklepienia którego wzmocnione są ankrami żelaznemi, podlegał kilkakrotnie spustoszeniu i zniszczeniu przez pożar; mimo tego jednak byłby on do dziś jeszcze wspaniałym, gdyby nie kaplica nieumiejętnie przybudowana. Wielkie bogactwo tego kościoła, jakim się w minionych wiekach szczycił, dziś nie pozostawiło po sobie i śladu. W obszernej kaplicy św. Trójcy znajdujemy pomnik ostatniego opolskiego Piasta, księcia Jana II. Na marmurowej tablicy widnieje herb z orłem szląskim, ponad którym wznosi się przyłbica, zdobna również takimże orłem. Nieszczęśliwy ten, a tu spoczywający ostatni książę opolski, gorzko użalał się przed papieżem w liście swoim z r. 1524, na owoczesne duchowieństwo opolskie: Prałaci, którzy winni budzić szacunek i podziw - pisze książę Jan II - dawno już zaniedbali swą świątynię i tułają się teraz po swoich majątkach ziemskich, gromadzą pieniądze, które bądź nikczemnym sposobem przegrywają, bądź też jako chciwcy zakopują w ziemi, aby nazbierać skarbów dla przyszłego antychrysta. Przybywając zaś do Opola, nie troszczą się bynajmniej o ten kościół z którego żyją i tyją. Niedziw więc, że bluźnierstwa miotane na Boga i świętych, tak jak na księży i papieża, z dniem każdym coraz bardziej się mnożą. Podobne zażalenie na duchowieństwo, wniósł także dziekan opolski r. 1622 do biskupa wrocławskiego - a było tu w owym czasie 11 kanoników i 4 prałatów! - Tak postępując, same duchowieństwo tutejsze przyczyniło się do tego, że protestantyzm na razie rozwielmożył się w Opolu, nie na długo jednak; bo po bitwie na Białej-górze i w późniejszych czasach, liczba protestantów do tego stopnia się zmniejszyła, iż z przybyciem Fryderyka II, króla pruskiego, do Szląska r. 1740, w Opolu żyła tylko jedna rodzina protestancka.