Jerzy Hohenzollern

Potomek Piastów, syn polskiej księżniczki, brat Albrechta od Hołdu Pruskiego. Jeden z głównych zwolenników Marcina Lutra. Nazywano go Pobożnym. Pomimo, iż żenił się trzykrotnie, pozostawił tylko jednego dziedzica. Odegrał niemałą rolę w historii Górnego Śląska. Mowa o margrabim Ansbachu, jednym z nadodrzańskich władców - Jerzym Hohenzollernie.

Urodził się 4 marca 1484 roku w Ansbach. Był drugim synem i czwartym z osiemnaściorga dzieci Fryderyka Hohenzollerna i Zofii Jagiellonki. Spośród jego rodzeństwa, Elżbieta i Maria zmarły w niemowlęctwie, Fryderyk, Barbara i Fryderyk Albrecht w dzieciństwie, zaś dorosłości dożyli Kazimierz, Małgorzata, Zofia, Anna, Albrecht, Jan, Elżbieta, Barbara, Fryderyk, Wilhelm, Jan Albrecht i Gumbert. Gdy miał dwa lata, jego ojciec objął tron.

Jako dwudziestolatek Jerzy został wysłany przez rodziców na dwór wuja, króla Węgier Władysława II Jagiellończyka. Przy jego poparciu 21 stycznia 1509 ożenił ze cztery lata od siebie wdową po księciu Janie Korwinie, Beatrycze de Frangepan. Z tego małżeństwa nie doczekał się potomstwa, albowiem bardzo szybko, w marcu 1510 owdowiał. Wkrótce po jej śmierci odziedziczył ogromną fortunę na Węgrzech. Jednakże w związku z obawą przed najazdami Osmanów sprzedał włości. Przyczynił się do wyboru brata Albrechta w dniu 13 lutego 1511 r. na wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego.

W 1512 Jerzy po raz pierwszy w życiu przyjechał na Śląsk. Pojawił się tam razem z wujem, królem Władysławem. Poznał wówczas swego dalekiego kuzyna, księcia Jana II Opolskiego. Często przebywał w otoczeniu Piasta. Ten przy poparciu króla włączył go do układu o przeżycie ze swym siostrzeńcem Walentym. Porozumienie zatwierdzono 11 października 1512 w Budzie.

13 marca 1516 Władysław zmarł. Jerzy został opiekunem jego dziewięcioletniego, jedynego syna Ludwika. Pomimo tego wolał zajmować się swymi własnymi interesami.
W 1519 wybuchła wojna pomiędzy Polską a Zakonem Krzyżackim. Jerzy miał duży udział w doprowadzeniu do zakończenia tegoż konfliktu. W 1521 uzyskał od wuja Zygmunta I Starego zgodę na trwający cztery lata rozejm.
W roku 1523 za zgodą nastoletniego kuzyna zakupił górnośląskie Księstwo Karniowskie. Zapłacił prawie 60 000 guldenów. W 1524 w Wittenberdze spotkał Marcina Lutra. Wówczas najprawdopodobniej ostatecznie sformułowano propozycję przekształcenia Prus Zachodnich w państwo świeckie. Margrabia stał się jednym z głównych zwolenników Lutra i zmienił wyznanie. Korespondowali. Władzę w Brandenburgii przejął po śmierci swego brata Kazimierza 21 września 1527. Jego zainteresowanie reformacją można wytłumaczyć znajomością z Konradem Cordatusem.

Rok 1525 był ważnym rokiem nie tylko dla Jerzego, ale i dla Polski i Prus. 9 stycznia ożenił się z księżniczką ziębicko-oleśnicką Jadwigą, z którą miał dwie córki, Annę Marię i Sabinę. 8 kwietnia w Krakowie wraz z księciem legnickim Fryderykiem uczestniczył w przygotowaniu tzw. Traktatu krakowskiego, w którym to był testatorem. 10 kwietnia wraz z bratem Albrechtem brał udział w Hołdzie pruskim. Na podstawie zapisów traktatowych został włączony do sukcesji tronu książęcego w Prusach. On oraz jego potomkowie mieli przejąć lenno pruskie po wygaśnięciu linii Albrechta.
Na początku 1526 Ludwik II Jagiellończyk zgodził się na przejęcie przez Jerzego w lenne władanie ziemi bytomskiej i bogumińskiej na podobnych prawach, jak książę Jan. I tu kolejne ważne wydarzenie w historii Górnego Śląska. 30 kwietnia Jan i Jerzy nadali szybko rozwijającej się na polach między Tarnowicami, Lasowicami i Sowicami osadzie górników prawa miejskie i przywileje „Wolnego Miasta Górniczego”. Tym miastem były Tarnowskie Góry. Na jego okolice przypadało 9 razy więcej nadań górniczych niż na starszy i bardziej uprzywilejowany Bytom. Dla przyspieszenia rozwoju tych ziem margrabia sprowadzał doświadczonych górników z rodzinnej Frankonii, a także z Turyngii.
Wkrótce potem w historię Górnego Śląska zaingerowali Habsburgowie. A tak dokładniej, to Ferdynand I. Otóż, 29 sierpnia rozegrała się bitwa pod Mohaczem, w której sułtan Sulejman Wspaniały pokonał Królestwo Węgier, zaś król Ludwik II zginął. Nowy król Czech, Ferdynand I unieważnił układ pomiędzy margrabią a księciem.

16 i 18 listopada 1528 roku Jan i Jerzy wydali Ordunek Gorny (w staropolszczyźnie oznacza to Ordynację Górniczą). Był to przywilej gwarecki regulujący warunki płacy i pracy w kopalniach srebra i ołowiu, mający na celu rozwój górnictwa kruszcowego na Górnym Śląsku.

W roku 1530 Jerzy wystąpił przed cesarzem Karolem V w parlamencie w Ausburgu. Wyznał tam, iż wolałby dać sobie ściąć głowę, aniżeli odstąpić od czystej doktryny. Prawdopodobnie to właśnie wówczas otrzymał przydomek pobożny.W 1531 Ferdynand I zawarł kompromis z wujem Jerzego, królem Zygmuntem I Starym. Jak to wyglądało? Ano tak, iż margrabia otrzymać księstwo opolsko-raciborskie tylko tytułem zastawu, do czasu wypłaceniu mu przez króla Czech pożyczonych wcześniej prawie 200 000 guldenów. Ziemię bytomską miało prawo dziedziczyć dwóch męskich potomków, a bogumińską trzech. Niekwestionowane pozostały prawa Jerzego do księstwa karniowskiego.
27 marca 1532 roku zmarł książę Jan II Opolski. Oficjalnie Hohenzollern wziął w posiadanie księstwa opolskie i raciborskie 2 kwietnia, ustanawiając w nich starostę ziemskiego Jana Possadowsky'ego i kanclerza Hansa von Haugwitza. Habsburgowie wywieźli zgromadzone przez zmarłego skarby, które trafiły najprawdopodobniej na wojnę z sułtanem Sulejmanem.

Podczas, gdy Jerzy był na Górnym Śląsku władcą, min. zsekularyzował klasztor franciszkanów w Głubczycach, nakazał zbudowanie mostu na Odrze w Boguminie, odebrał tamtejszy kościół farny katolikom, przekazując w ręce protestantów i być może nakazał spalenie znajdujących się w Raciborzu relikwii Świętego Tomasza Becketta. Pomimo tego nie szykanował katolików. Tytułował się także księciem Tarnowskich Gór. Wygląda także na to, że dbając o owo miasto, zaniedbywał Bytom.

25 sierpnia 1533 Jerzy ożenił się po raz trzeci i ostatni. Jego wybranką była księżniczka Emilia Wettyn. Mieli czworo dzieci: Zofię, Barbarę, Dorotę i Jerzego Fryderyka. W mieście Rothenburg w Bawarii zbudował zamek o nazwie Ratibor. W 1534 roku wybuchł w Tarnowskich Górach strajk górników. 8 sierpnia porzucili pracę, pochwycili kilofy i młoty i ruszyli wprost na Urząd Górniczy (czy czegoś wam to czasem nie przypomina?), aby domagać się swojego. Na szczęście sytuacja się uspokoiła. Jednakże nie był to koniec kłopotów, ponieważ o swoje upomniał się Bytom. Pospólstwo wystąpiło przeciwko radzie miasta. Innego razu bytomscy rajcy zwrócili się o zatwierdzenie swych przywilejów bezpośrednio do króla Czech. Jerzy uznał to za złamanie swych praw, nakładając na miasto karę. Byto.mianie poprosili o pomoc jego wuja, króla Polski. Obie strony zawarły ugodę i margrabia zgodził się obniżyć karę o połowę.
Jerzy zmarł 27 grudnia 1543 roku w Ansbach. Został pochowany u boku ojca w klasztorze w Heilsbronn. 47 lat dołączyła do niego Emilia.

W 1898 roku margrabiego upamiętniono w Tarnowskich Górach, stawiając jego rzeźbę na nowo wybudowanym ratuszu. w 1924 rzeźba została zdjęta. Powróciła w 1939. Jednakże w czasach PRLu, gdy to tuszowano historię Śląska, Jerzy został zdjęty jeszcze raz. I jak na razie nic nie wskazuje na to, aby powrócił.